Αιτίες της ξηροστομίας

Η ξηροστομία είναι η ονομασία που χρησιμοποιούν οι γιατροί για να περιγράψουν το «ξηρό στόμα». Πρόκειται για ένα από τα συμπτώματα μειωμένης έκκρισης σάλιου από τους σιελογόνους αδένες (στην ιατρική ορολογία ονομάζεται «υποσιαλία»), ή της πλήρους απουσίας έκκρισης σάλιου (οι επαγγελματίες υγείας ονομάζουν «ασιαλία»). Αυτή η αίσθηση ξηροστομίας δεν είναι μόνο δυσάρεστη: αλλάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής όσων υποφέρουν από αυτήν. Οι αιτίες της ξηροστομίας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: αφενός, αυτές που είναι συνέπεια κάποιας ιατρικής διαδικασίας - αφετέρου είναι μη ιατρικής προέλευσης.

Αιτίες ξηροστομίας ιατρικής προέλευσης

Η ξηροστομία μπορεί να έχει ιατρογενή αίτια, δηλαδή «δημιουργείται ή προκαλείται από κάποια ιατρική διαδικασία». Τα αίτια της ξηροστομίας στην περίπτωση αυτή μπορεί να πηγάζουν από φαρμακευτικές θεραπείες και ιατρικές διαδικασίες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της φροντίδας για θεραπεία μιας παθολογίας.

Φάρμακα που προκαλούν ξηροστομία

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ξηροστομία συνδέεται με φαρμακευτικές θεραπείες. Τέσσερα στα πέντε φάρμακα προκαλούν ξηροστομία, γεγονός που εξηγεί την αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ του αριθμού φαρμάκων που λαμβάνονται καθημερινά και της ξηροστομίας. Οι γιατροί θα πρέπει να προσέχουν την παρενέργεια αυτή, καθώς υποβαθμίζει σοβαρά την ποιότητα ζωής κι έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κατάσταση της στοματικής υγείας. Οι κύριοι τύποι φαρμάκων που προκαλούν ξηροστομία είναι: 

• κυτταροτοξικά φάρμακα, τα οποία είναι μόρια που μεταβάλλουν τον αναπαραγωγικό κύκλο των κυττάρων του οργανισμού και, συνεπώς, βλάπτουν άμεσα τους σιελογόνους αδένες. Ίσως πρόκειται για θεραπείες που χρησιμοποιούνται στην ογκολογία, τη δερματολογία ή τη ρευματολογία,
• φάρμακα χολινεργικού αντίκτυπου, τα οποία μπλοκάρουν έναν νευροδιαβιβαστή,
• ορισμένα είδη ψυχοτρόπων φαρμάκων, όπως τα αντικαταθλιπτικά, οι βενζοδιαζεπίνες ή τα αντισταμινικά,
• οπιοειδή, δηλαδή παυσίπονα που περιέχουν μόρια τα οποία προέρχονται από τη μορφίνη,
• θεραπείες που δρουν στο συμπαθητικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη δραστηριότητα των σπλαχνικών οργάνων και τις αυτόματες λειτουργίες του οργανισμού,
• διουρητικά.

Στην περίπτωση αυτή, η ξηροστομία είναι παροδική: εξαφανίζεται μόλις διακοπεί η θεραπεία.

Ιατρικές διαδικασίες που προκαλούν ξηροστομία

Η ξηροστομία μπορεί επίσης να προκληθεί από τραχηλοπροσωπική ακτινοθεραπεία, η οποία πραγματοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου της ανώτερης αεροπεπτικής οδού (δηλαδή κακοήθης όγκος που βρίσκεται στο στόμα, τα χείλη, τους σιελογόνους αδένες, τη ρινική κοιλότητα, τα ιγμόρεια, τον φάρυγγα, τον λάρυγγα κ.λπ.) Η ξηροστομία στην περίπτωση αυτή είναι μη αναστρέψιμη και σοβαρή.

Άλλες αιτίες ξηροστομίας

Άλλες αιτίες μπορούν να εξηγήσουν την ύπαρξη ξηροστομία. Τα αίτια αυτά δεν συνδέονται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με κάποια ιατρική διαδικασία ή φαρμακευτική αγωγή: 

• Το σύνδρομο Gougerot-Sjögren, μια αυτοάνοση ασθένεια που χαρακτηρίζεται από βλάβη στους δακρυϊκούς και σιελογόνους αδένες,
• Νόσος μοσχεύματος έναντι του ξενιστή, ιδίως μετά από μεταμόσχευση μυελού των οστών,
• Διαβήτης τύπου 2.
• αφυδάτωση, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα,
• κατάθλιψη και άγχος,
• ιογενής λοίμωξη.